Nikelaj Kaplama Makine Mühendisliği Önemli Bilgiler
Nikelaj kaplama
Nikel banyosunun hazırlanması ;uygulanan reaktifler,
NiSO4 .6H2O 1800 g 2000 g
(NH4 )2 SO4 800 g 936 g
NH4Cl 600 g 707 g
H3BO4 350 g 410 g
NiCl2 . 6H2O - -
Yukarıdaki reaktifler tartılıp karıştırılır.tam erime sağlanması için 900° C
‘ye kadar ısıtılır. 50 lt ’ye saf su ile tamamlanır. Süzgeç kağıdı ile süzülür.
ph=5-6 olması gerekir. Banyo 8-on saat dinlendirilir. Dinlenen banyonun iyi
kaplama yapabilmesi için parlatıcı süperlüx ek edilir.
Nikelaj kaplama operasyonu aşağıdaki gibi gerçekleştirilir.pirinç ve bakır
mermiler kaplamadan evvela toz, yağ ve pislikten temizlenmek üzere taşlanır.
Yüzeyi temizlenen mermiler (200-250 g) Na2CO3 25 lt suda eritilerek yıkanır.
ayrıca içerisine 100 g toz deterjan ve 100 mt. H2SO4 karıştırılarak 15 dakika
yıkama yapılmaktadır. işler soda asit deterjanla yıkandıktan sonra iki defa suyla
çalkalanır. Temizlenmiş olan mermiler nikelaj banyosunda tambur sistemiyle
kaplama yapılıyor. Anotta nikel levha , katotta kaplama yapılacak işler yani
çözeltideki mermiler yer alır.(on.000adet)
Talaşlı imalat
Fabika bünyesinde bir çok atölyede ve bir çok çeşitte talaşlı imalat
yapılıyor. Bunlardan bir tanesi daha evvela ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Talaşlı
imalat yöntemlerinin en önemlilerinden bir tanesi de taşlamadır.
Taşlama ,abrazif bir malzemeden yapılan ve taş adını taşıyan takımla talaş
kaldırma işlemidir. imalat ve yüzey kalitesini iyileştirmek için uygulanan bir
işlemdir. Yani taşlama ile yüzey ,ebat ve işleme kalitesi artırılmaktadır.Bir taş,
abrazif tanecikleri ve bağlama maddesi olmak üzere iki elemandan oluşur.
Abrazifler toz ve tanecik şeklinde bulunan ve çok aşırı duygulu işlemler içi kullanılan
sert malzemelerdir. Abrazifler nebati ve sentetik malzemeler olabilirler. bitkisel
abrazifler arzulanan saflıkta olmaması sebebiyle aşırı az kullanılırlar. Sentetik abrazifler
alüminyum oksit , silisyum karbür , kübik mor nitrürü ve sentetik elmas bu gibi
malzemelerdir. Taşlama tezgahının hassasiyeti 0,01-0,001 arasında değişir.
Taşlama uygulama yöntemlerine göre delik silindirik ve düzlemsel adını
alır. Düzlemsel taşlama çevresel ya da alın olabilir. Silindirik taşlama parçanın
tutturma çeşidine göre punta arası puntasız ve iç taşlama şekilde 3 şekildedir.
Profilli taşlamada taşlama zamanı azalmakta fakat taş maliyeti
artmaktadır. iç taşlamada taş ile parça içinde taş ile parça arasında en uzun
parça uzunluğu vardır, bu nedenle taşlama oldukça zor koşullarda yapılıyor. çok
iyi bir merkezleme getiren puntasız taşlamada , parça bir destekleme elemanı
etrafında desteklenmekte ve taşın yanısıra parçanın dönmesini sağlayan bir ayar
23
çarkı kullanılır. Ayar çarkı sürtünmenin etkisiyle iş parçasının ters yönde
dönmesini sağlar.
Kademeli bir mili taşlamak için konvansyonel taşlamada profilli bir taş
kullanılır.
Takım aparat Mastar atölyesine bağlı şekilde 4 adet silindirik taşlama , 4
adet delik taşlama tezgahı, 1 adet puntasız taşlama tezgahı ,5adet satıh taşlama
tezgahı,1 adet projeksiyonlu taşlama tezgahı bulunur.
Delik taşlamada bu atölyede iç çapı 4 mm’den az olan delikler
taşlanamamaktadır. yine lahza çok taşlanabilen dış çap 70-80 m. şekilde
değişmektedir.
Taşlama tezgahında ;meslek parçasının hızı en az 125 çağ enfazla 500 devir
şekilde ayarlanmaktadır.kesme işlemini oluşturan taşın hızı dakikada en az 24000
çağ ve en çok 36000 devir şekilde ayarlanabilmektedir.
Projeksiyonlu taşlama tezgahında parça görüntüsü tezgaha bağlı bir cam
üzerine büyütülerek yansıtılmaktadır. Bu yansıtılan bölgeye parçanın ölçekli
olarak büyütülmüş olan teknik resmi konularak parça müsait şekilde
taşlanabilmektedir. Bu sayede taşlanan parça çok fazla duygulu ölçülere
getirilebilmektedir.
Atölyede kullanılan talaşlı imalat türlerinden birisi de erozyon tezgahıdır. Bazı
silindirik parçaların içine dairesel delikten ayrıcalıklı profiller açmak için kullanılır.
0.üç - üç.0 mt. içinde, 250 metre. Kalınlığa kadar hızlı delik delebilmeye olanak
verici ve mükemmel kalitede yüzeylere ulaşılmayı sağlar. Aşağıda bir
erozyon tezgahının resmi bulunmakta.
Bu tezgahta yüksek ısıya ve sürtünmeye karşı daha dayanıklı olduğu için
bakır kullanılır.işlenecek parça 3 ayaklı aynaya bağlanıp sabitlenir.bu tezgahta
iş parçası sabit olup takım devinim etmektedir. Parçanın üstünde duran bakır uç
devir sayısı ayarlanarak elektrik akımı yardımıyla parçaya istenen profil
verilmekte. Delme işlemi esnasında sürtünmeden kaynaklanan ısıyla parçanın
ve bakır ucun hasar görmemesi için kazan içine bor yağı akması sağlanır.
Plastik biçim
Fabrikada süratli üretim yapan atölyelerde umumi şekilde mekanik presler
yardımı ile üretim yapılır. Bu preslere örnek olarak kovan üretimi
esnasında nasıl bir görevi olduğu ve çalışma türü anlatılmıştır.
Kaynak
Fabrikada kaynak işlemleri kaynak atölyesinde gerçekleştirilmektedir.
Kaynak atölyesinde punta kaynağı ,oksijen kaynağı elektrikli ark kaynağı
gerçekleştirilmektedir. bununla birlikte oksijenle kesme işlemi yapılmaktadır. Bu
atölyede hususi olarak sürekli aynı parça üretimi yapılmayıp lüzumlu durumlarda
çalıştırılmaktadır.
altı.
TEZGAHLARıN BAKıMı
fabrikadaki tezgahların bakımı Bakım – onarım atölyesi
sorumluluğundadır. süratli üretimdeki atölyelerin her birinin bakım çizelgesi
bulunur. bununla beraber atölyedeki her bir tezgahın kendine ait bakım kartları
mevcuttur.
süratli üretimdeki tezgahları bakım işlemi düzenli olarak sadece yağlama
olarak gerçekleştirilmektedir. Tezgahlar yağlama çizelgesine uygun olarak
düzenli bir şekilde yağlama işlemi yapılmaktadır.
Tezgahta mekanik bir arıza olması durumunda Bakım-tamir şubesine
bağlı atölyede tesviyeci personel sebebi ile tamir edilmektedir. Arızalanan
tezgahın herhangi bir parçasının deformasyonu durumunda Bakım-tamir
atölyesine bağlı talaşlı imalat tezgahlarında parça üretilir, şayet parça fabrika
içindeki atölyelerde üretimi sağlanamıyorsa hariç piyasada üretimi sağlanır.
Parçalar temin edildikten sonra tesviyeci personel yönünden onarım edildikten
sonra belli bir süre deneme yapıldıktan sonra seri üretime katılır.
şayet seri üretimdeki bir tezgaha ait takım yada aparat kullanılmaz duruma
gelmişse Takım Aparat Mastar atölyesine ait tezgahlarda üretilen ve seri üretime
ait takımhanade depolanan takımlar alınarak tezgaha takılır. Takımhanede
takım ve aparatlar depolanması sayesinde kırılan takım yerine depoda bulunan
yedekler tezgaha takılır. Bu sayede herhangi birtakım kırıldığında süratli üretim
durdurulmamış olur. Takımhanede takım ve aparat eksildikçe Takım Aprat
Mastar atölyesi sorumlusuna arzu gönderilerek eksilen takımın üretimi sağlanır.
Bakım-tamir ve Takım Aparat Mastar atölyelerin yağ bakımları da süratli
üretimdeki tezgahların yağ bakımı ile aynı şekilde yapılıyor. Bu periyodik
yağ bakım kartlarından bir tanesi ek olarak verilmiştir.
bununla birlikte tezgahların dış yüzeyleri her çalışma bitiminde temizlenerek
yağlamaktadır.
nitelik kontrol
Fişeksan A.ş. AQAP-120 NATO endüstri amaçlı kalite Güvence seviye
Belgesi ve TS-EN ıSO 9002 kalite Sistem Belgelerine sahiptir.
kuruluş fabrikalarından gelen malzemelerde kalite denetim ilgili fabrika /
kuruluş ya da bağlı ortaklık nitelik kontrol raporları yanısıra MSB
siparişlerinde kullanılanlar için MSB Teknik Hizmetler Dairesi elemanlarınca
düzenlenen kalite denetim raporları gereğince yapılır.
Resmi müesseselerden gereksinim için sipariş aşamasında istekler TSE, DıN ,
ıSO , ASTM bunun gibi standartlara veya şirketçe hazırlanan şartnamelere göre talep
edilmekte. ilgili kuruluşun kendi kalite raporları ile gönderdiği malzemeler
gene şirketçe giriş nitelik kontrolü yapılarak ambara alınır.
Yurtdışı alımlar için uluslar arası standartlar , teknik resimler ve şirketçe
hazırlanan şartnameler temel alınmaktadır. Prensip şekilde yurtdışından temin
edilen malzemeler için 12 aylık stok öngörülmektedir.
NATO ülkelerinden alım yapılıyorsa NATO ülkeleri arası anlaşmaya göre
MSB müracaatla ilgili NATO ülkesi teşkilatınca raporlandırılması ilgi
ediliyor. istek kabul edildiği taktirde gelen raporla malzeme
kullanılmaktadır.
Gelen malzemeler kuruluş laboratuarlarında metalografik inceleme ve
mekanik sertlik testlerinden geçerler.
Fişek kovanı pirinç malzemedir ve bu kovan ardışık derin çekme
operasyonlarıyla oluşturulmaktadır. Başarılı bir derin çekme operasyonunda
belirleyici etken tane büyüklüğü olduğundan yumuşatma tav işleminden sonra
tane büyüklüğünün kontrolü metalografik yöntemle yapılır.
Mikroskopla inceleme için örnek hazırlama yöntemleri şöyledir.
Numuneler müsait boyutta kesildikten sonra epoksi reçine ve sertleştirici
karışımdan yapılmış bileşime gömülür. Bir süre kalıpta karışımın donması
beklenir. Donmuş kalıptaki numuneler parlatma işlemine tabi tutulur. Bu işlem
için döner diskli parlatma cihazı kullanılır. örnek elektro parlatma cihazına
konur. Burada çiziklerden tam olarak arındırılmış yüzey oluşturulur ve numune
asitle etkileştirilir. Mikroskopta tane büyüklüğünün tayini yapılır. tane
büyüklüğünün belirlenmesi kolaylaştırmak için şablon görüntüler kullanılır.
Kovan mermisi imali sırasında kovan ve merminin cinsine göre sertlik
testleri yapılıyor. Bunlar brinell ,vickers , rockwell sertlikleridir.
imalat kalite kontrol işlemi beş aşamada yapılmaktadır.
Operatör nitelik kontrol: üretimi oluşturan tezgah operatörü belirli
periyotlarda mastar yada ölçü aletiyle iş denetim edilir, hatalı bulunduğu taktirde
tezgah durdurularak hata giderilir.
Periyodik kalite kontrol: kalite denetim müdürlüğüne bağlı elemanlarca
belirli periyotlarla numune alınarak kontrol edilmekte sonuçları kartlara
işlenmektedir.
Göz muayenesi: imalatı tamamlanan mermi gövdesi kovan ve öteki kısmi
kompleler ilk başta göz ile ardından da otomatik ölçü aletleriyle denetim
edilmekte.
Tahribatlı testler: Operasyonlar sırasında sertlik ,iç bina fiziksel ve
kimyasal analizler yapılmaktadır. ayrıca gündelik imal edilen mermi ,kovan ve tam
atım fişeklerden belirtilen miktarda numuneler alınarak kalite denetim
elemanlarınca atış poligonunda sürat , basınç , fonksiyon ,dağılma gibi balistik
testler yapılamaktadır.
şirkette MSB teknik hizmetler dairesine bağlı devamlı iki eleman
bulunmaktadır. Bu elemanlar nitelik denetim gereği her çeşitli testleri yaparak
uygun bulunan mermi , kapsül , barut ve fişeklerden belirli standartlara göre
numune alarak hazırlanmakta olan şartnamelere göre muayeneleri ve atışları
yapılamaktadır. müsait bulunmayan kafileler bir sonraki aşamaya
geçirilmemektedir.
Takım Aparat Mastar ünitesinde imal edilen takımlar ve aparatlar buradaki
tezgahlarla denetim edilirler. Bu tezgahlar şöyledir.
Johonson mastarları: Delik çaplarının ölçümünde duygulu ölçüm yapmak
için kullanılır. Mastarların iki yüzeyleri yüksek tamlıkta ilenmiş ,leblenmiş ve
yüzeyler birbirine tam paralellikte ve düzgünlüktedir.
Johonson mastarlarının uygulama alanları ölçü ve kontrol aletlerinin
doğrulanması ,paralel yüzeylerin seri yapım için hazırlanmasında, aparat ve meslek
kalıpalrının ayarlanmasında , duygulu markalama işlemlerinde ,iş tezgahlarının
muayenesinde kullanılır.
Tampon mastarlar:Delik çaplarının ölçülmesinde kullanılır. Bu mastarın
iki tarafında bulunan silindirik kısımlar bulunmaktadır.üretilen parça
mastarların bir tarafındaki deliği kavrar geçmezse , başka tarafı ise deliği
temaslı olarak geçerse delik istenilen iki ölçü sınırı içinde yapıldığını gösterir.
Salgı tezgahı: Salgı tezgahı üretilen parçanın ne kadar salgı yaptığı
ölçülmektedir.gezer punta bağlantısı çözülerek salgısı ölçülecek parça iki punta
arasına bağlanır. Gezer punta aparatı sabit hale getirilir. Salgı ölçme
komperatörü ayarlanır. Sabit puntaya bağlı el çarkı ile parça döndürülerek
parçanın salgısı ölçülür. Taşlanmış parçanın salgısı en çok %0,5 olmalıdır.
Projeksiyon tezgahı : ışınların yansıması ile görüntü sağlanır. işlerin
şekillerine göre konik , radyus ve düzgünlüklerine bakılır. Hassasiyeti 0,01 dir.iş
mercekler yardımı ile çeşitli büyüklüklerde (x10, x20, x50)gösterir. Profili
ölçülecek parça tezgaha yerleştirilir.parçanın uygun resmi ekrana konur ve
yansıyan ışkla resim karşılaştırılır.
Kükürt eritme ocağı : ölçülemeyen yahut ölçülmesi zor olan takımları
ölçmek için kullanılır. Kükürdün erime sıcaklığı 119° C‘dir. Kükürt eritilir ve
kalıbın içine dökülür. Eriyen kükürt yarım dakika sonra donar. Donan kükürt
kalıptan çıkartılır ve projeksiyon tezgahında projeksiyon resmiyle denetim edilir.
Rockwell sertlik ölçümü :bu sertlik ölçümünde 120° lik elmas ucun
materyal üzerinde meydana getirdiği derinlik sertlik şekilde kabul edilir. Elmas
koni evvela 10 kg ön yükleme daha sonra 140 kg kuvvetle parça yüzeyine
batırılır. Her iki yükün meydana getirdiği izler arasındaki derinlik farkı sertlik
ölçüsü şekilde alınır.
denetim aletleri ve tezgahları her gün denetim edilir.uzunluk ölçü aletleri
mastarlarla ,sertlik ölçme tezgahları ise sertliği sabit ve dikkat çekici olan bir parçanın
her gün ölçülmesiyle kontrol edilir.
kalite denetim bu anlatılan kontroller yapıldıktan sonra uygun atölyeye
gönderilir.