Kaynak Transformatörleri Nedir ?
Kaynak Transformatörleri
Kaynak transformatörü varolan alternatif akımın gerilimini değiştirir. Kaynak üreteçü
şeklinde yeni bir akım oluşturmazlar. Kaynak transformatörleri, ince saclardan oluşmuş bir demir
çekirdek ile bu çekirdeğe sarılı iki sargıdan meydana gelir. Kaynak transformatörlerinin boşta
çalışma gerilimi en fazlaca 70 volttur. Alternatif akım doğru akıma gore daha tehlikeli
olduğundan, boşta çalışma gerilimleri jeneratörlerinkinden daha küçüktür. Bir fazlı kaynak
makinelerinde giriş gerilimi 220 V, üç fazlılarda ise 380 volttur. Kaynak akımının gerilimi
25–35 V, akım şiddeti ise, makinenin gücüne bakılırsa 10 – 250 amper içinde değişmektedir.
Kaynak Jeneratörleri
Elektrik motoru ve kaynak jeneratöründen doğar. Kaynak akımının üretilmesi, elektrik
motorunun aynı mil üzerinde bulunan üreteçünü çevirerek oluşur. çoğu zaman elektrik
motoru 380 voltla çalışır. Kaynak akımı doğru akım olup, kaynak akım gerilimi 25 – 35
V,akım şiddeti makinenin gücüne göre 10 – 500 amper arasındadır. Akım şiddetini kolayca
ayarlayabiliriz.
Redresörlü Kaynak Makinesi
Bir transformatör ile bir redresörden (doğrultmaç) kaynaklanır. Transformatör şebeke gerilimini
değiştirir. Akım şiddeti yükseldikçe gerilimi düşürür. Redresör de akımı bir yönde
geçirdiğinden doğru akım elde edilir. Bu makinelerde hareketli parça yoktur. İyi bir halde
soğutulmaya ihtiyaçları vardır. Bunun için bir soğutucu vantilatör vardır. Redresör kaynak
makinelerinin boşta çalışma gerilimi 65 – 70 volttur.
Ark deposunda amper ayarı: Amper ayarını etkileyen çok çeşitli faktörler vardır
bunlar malzemenin cinsel, kalınlığı, kullanılan kaynak makinesi, kullanılan elektrod, kaynak
pozisyonu(yatay, dikey, tavan, sağa-sola kaynak).Amper ayarı deneme yanılma yoluyla veyatecrübeyle tespit edilir bu mevzuda sadece elektrikark kaynağı için bir bağlarıntı buldum ince
örtülü elektrodlarda elektrod çapının 40-45 katı amper kalınca örtülülerde 45-50 katı amper
uygundur.
Kaynak pozisyonun tesiri şu şekilde olur örneğin tavan kaynağı icra ettiğimızı düşünelim
yer
çekimi etkiyle erimiş metalin kaynak bölgesinin dışına çıkmaması için daha düşük amperle
çalışmak gerekir.
Yüksek amper hataları:
İş parçası delinebilir.
Yanma olukları doğar.
Elektrod örtüsü yanarak görevini yapması imkansız.
Dikiş kenarların da sıçramalar kaynaklanır.
Düşük amper hataları:
Kaynak sağlam olmaz.
ĠĢ parçası yeteri kadar erimez.
Nüfuziyet azalır.
Ac ve Dc: transformatörlü kaynak makineleri alternatif dalgalı akım(Ac) üretirler
Redresörlü ve jeneratörlü kaynak makineleri ise doğru akım(Dc) üretirler. Birçok
malzemenin
deposunda ve birçok kaynak yönteminde genellikle doğru akım kullanılır alternatif akımda
çalışılıyorsa daha fazla ısı girdisi elde edileceğinden daha düşük amperde çalışmak doğru
olur.
Ark kaynağındaki yüksek sıcaklıklarda, metaller havadaki oksijen, azot ve hidrojene
karşı
kimyasal olarak reaktiftir. Bağlantının mekanik özellikleri, bu tür reaksiyonlar sonucu ciddi
şekilde bozulabilir, işlemi korumak için, tüm ark kaynak yöntemlerinde arkın çevresindeki
havadan korunması gerekir. Ark kaynağının değişik türlerinde kullanılan bazı ark
koruyucular;
- Argon, Helyum ve CO2 gibi koruyucu gazlar
- Dekapan
Her ne kadar helyum kaynağın nüfuziyetini arttırsa da argon daha çok tercih edilir
bunun iki sebebi vardır argon havadan daha ağır bir gaz olduğundan tavan kaynak
yapılmıyorsa kaynak bölgesini daha iyi koruması ve daha ekonomik olması. Argon ek olarak
evlerimizde kullandığımız ampullerde de kullanılır.230 barda sıkıştırılıp 2-3 barda kullanılır.
Ark boyu için tavsiye edilen kıymet elektrod çapı kadardır şu demek oluyor ki ark oluştuktan sonra
elektrodla malzeme arasındaki mesafe yaklaşık olarak elektrod çapı kadar olmalıdır. Ark
Boyunun Uzun Olması durumunda önce, kaynak sırasında düzensiz çıtırtılı ses çıkar, erimiş
metal sıçramaları aşırı ölçüde olur. Dikişin yüzeyi düzensiz ve dikiş fazla geniş olur. Ek olarak
arkın oluşması kesilebilir. Ark Boyu Kısa Olursa elektrot çoğu kez iş parçasına yapışır. Dikiş
çok dar ve yüksek olur. Ayrıca arkıda kesebilir.
Ark üflemesi (ark tepmesi) kaynak ark alevinin istenilen yönün tersine doğru
gitmesidir. Ark üflemesi bir manyetik etkili olup genel anlamda doğru akım kaynak
makinelerinde(jeneratör ve redresörlerde) kaynaklanır. Arkın değişik yönlere sürüklenmesi
manyetik alanın tesiri arttıkça görülür. Manyetik toplanma merkezleri en fazlaca dar
yüzeylerde(köşelerde) olmaktadır. Gaz kütlelerinin homojen olmayıp bir tarafa doğru hareket
etmesi ark üflemesinin fiziksel biçimidir. Ark üflemesi anında ergiyik banyosunu denetim
etmek zordur. Çevreye ergiyik damlacıklar yayılır, araya ergiyik cüruf girer ve daha geniş
ergiyik alanı oluşturur. Büyük ölçüde deposun dayanımını azaltır.
Arkın elektrot ilerleme yönünün tersine itilmesine arkaya (geriye) üfleme denir.
Gidiş yönüne üflemesine öne üfleme denir. öteki bir tanımla ark üflemesi, manyetik
kuvvetlerin arkı kendi krateri dışına çıkarmasıdır. Tüm elektrik taşıyan kablolarda manyetik
kuvvet kaynaklanır.Manyetik alanın değeri taşınan akım ile yakından ilgilidir.Kaynağın başlangıç
ve bitim yerlerinde, iç ve dış köşe kaynaklarında, derin dolgu kaynaklarında ve yüksek akım
ile meydana getirilen kaynaklarda ark üflemesi görülür.
Ark üflemesini gidermek (yok etmek) için yapılabilecekler
1-Amperi (akım kıymetini) azaltmak.
2-Geniş punta veya kök dikiş yapmak.
3-Derin (uzun) kaynaklarda alt destek parçası kullanmak.
4-Negatif (toprak) kutbun yerini değiştirmek.
5-Başlama yerine geriye üflemede toprağı, bitim yerinede ileriye üflemede toprağı
bağlamak.
6-Manyetik akımı nötr hale getirmek için toprak kablosunu bakır tel ile sarmak.
7-Olabildiğince kısa ark oluşturmak.
8-Kaynak makinelerinde kutup değişikliği yapmak
9-Kaynatılacak işin konumunu değişiklik yapmak
10-Elektrotun konumunu (açısını) değişiklik yapmak
11-İki toprak hattı kullanmak
Ark kaynağının da kendi arasında çeşitleri vardır bunlar TIG, MIG/MAG, Plazma, elektrik
ark, saplama, özlü telle ark kaynağıdır.
ELEKTRĠK ARK KAYNAĞI: Çelikler, paslanmaz çelikler, dökme demirler ve bazı belirlidemir dışı alaşımlarda kullanılır. Alüminyum ve alaşımlarında, bakır alaşımlarında ve
titanyumda hiç kullanılmaz veya nadiren kullanılır. Dekapan ve koruma sağlayan
kimyasallarla kaplı bir ilave metal çubuktan oluşan bir eriyen elektrod kullanır. Güç üreteci,
bağlantı kabloları ve elektrod pensi birkaç bin YTL’ye elde edilebilir. Elektrik ark kaynağı,
yüksek bir kaynakçı becerisi gerektirir, İlave metalin bileşimi çoğu zaman esas metale yakındır,
Örtü, bir silikat bağlayıcıyla bir arada tutulan, oksit, karbonat ve öteki katkılarla karıştırılmış
toz halindeki selülozdan oluşur. Kaynak çubuğu, akım üretecine bağlı elektrod pensi
tarafından sıkıştırılır.Elektrik ark kaynağında çok çeşitli elektrotlar kullanılır bunları genel
olarak rutil, asit, bazik, selüloz tip diye ayırabiliriz.Kullanılan elektrodun oluşturduğu cüruf
yeteri kadar akışkan olmalıdır aksi takdirde erimiş metalin içinde sıkışıp kalabilir,fazla
akışkan olması durumunda ise kaynak bölgesinden akarak uzaklaşabilir.Elektrodlar nemden
korunmalıdır yoksa kaynak esnasında koruyucu örtü dökülebilir. Ark deposunda bu mevzuda
kesin bir kaide olmamakla beraber dikiş yüksekliği elektrod çapını dikiş genişliği ise iki
elektrod çapını geçmemesi daha uygun olur. Kaynak işlemi sırasında sık sık cürufun kırılarak
uzaklaştırılıp cüruf üzerine kaynak yapmamak icap eder
TOZALTI ARK KAYNAĞI: Arkı korumuş olan toz halindeki bir dekapan ile sürekli, eriyen çıplak
tel elektrod kullanır Tel elektrod, bir makaradan otomatik olarak beslenir Bir huniden
yerçekimi etkisiyle arkın önüne yavaşça beslenen toz dekapan, sıçramaları, kıvılcımları ve
radyasyonu önleyecek şekilde arkı tamamen örter. Yapısal çelik profillerin imalatı (Örn. I -
profiller) Büyük çaplı boruların, depolama tanklarının ve tazyiklı kapların dikileri Ağır
makine imalatı için kaynaklı parçalar Çoğu çelikler (Yüksek C-çelikleri hariç) kullanılır.
Demirdışı metallere uygun değildir.
MIG / MAG ARK KAYNAĞI: Elektrod olarak çıplak bir eriyen metal tel kullanır ve ark, dış
bir koruyucu gazla korunur. Tel, bir makaradan kaynak tabancasına (torch) devamlı ve
otomatik olarak beslenir. Koruyucu gazlar, alüminyum için Argon ve Helyum gibi soy
gazlardan (MIG- Metal Inert Gas), çelik kaynağı için CO2 şeklinde etken gazlardan (MAG-Metal
Aktive Gas) kaynaklanır. Koruyucu gaz ve çıplak tel elektrod, kaynak banyosu üzerindeki cüruf
örtüsünün oluşmamasını sağlar cürufun elle taşlanmasına yada temizlenmesine ihtiyaç
duyulmaz. Elektrik ark kaynağına (EAK) nazaran üstünlükleri ise şöyledir; devamlı tel elektrod
sayesinde daha iyi ark süresi (EAK nda çubuk elektrotların periyodik olarak değiştirilmesi
gerekir). EAK’ na gore ilave tel elektrodun daha iyi kullanımı (EAK’ nda çubuk elektrodun
koçan kısmı kullanılamaz).Yüksek yığma hızları. Cüruf uzaklaştırma problemi ortadan kalkar.
Kolayca otomatikleştirilebilir.
SAPLAMA ARK KAYNAĞI: saplama yerleştirilir, akım tabancadan akar ve saplama, ark
ve erimiş banyo oluşturmak üzere çekilir, saplama erimiş banyo içine daldırılır ve katılaşma
tamamlandıktan sonra seramik halka uzaklaştırılır