Makine Mühendisliği Genel Bilgiler
ÖLÇÜ ALETLERİ VE KORUNMASI
İş parçalarının yapımında sarfedilen ölçü makinalarının mükemmel olması, mamulün
tamlığı ve verimliliği bakımından önemlidir. Ölçü aletleri özel kaplarda saklanmalı ve
ısı, nem, kir ve pastan uzak tutulmalıdırlar.
KUMPASLAR; Sürmeli kumpaslar ile boyut, dış ve iç çap, derinlik ölçümü
yapılabilir. 0,1 ve 0,05 tamlıkta ölçü alabilen kumpaslar mevcuttur.
MİKROMETRE; Ölçü tamlığı 0,01 mm ya da 0,001 mm olabilir. Ölçme miline 0,5
mm adımlı vida açılmıştır. Bir devirde 0,5 mm ilerler. Üstünde kovan isminde parça
bulunur, 50 eşit parçaya bölünmüştür. Ölçümün neticesi buradan okunur.
MASTARLAR; Genellikle seri imal edilen parçaların ölçümünde kullanılırlar. Paralel
mastarlar, çatal mastarlar, titiz vida ölçüm mastarları, ayarlı delik mastarları,
konveks-konkavlık çakı mastarları, delik mastarları gibi tipleri vardır.
a) Matkaplama; Matkap ucu dönerek ve aynı tarafta ilerleyerek iş parçasını deler.
b) Maça kabıbıyla (zenker) delme; Daha evvelce delinmiş deliğin geometrik şeklini
düzeltmek ve genişletmek hedefi ile yapılır.
c) Raybalama; Önceki işlemden kalan kaba çizgileri ve çapakları temizlemek hedefi ile
yapılır.
d) Klavuzla diş açma; Matkap ucu ile delik delindikten sonra detaylı dizaynlarda
yapılan diş açma işlemidir.
e) Havşa açma; Delik delindikten sonra delik ağzına pah kırmak amacıyla yapılır
Tezgah yatay olarak belirleme edilmiş olan gövde, dişli kutusu, gezer punta ve
arabadan oluşmaktadır. Üniversal torna tezgahları çok detaylı işlerin yapılmasına
elverişli tezgahlardır ancak üretim amacıyla ekonomik tezgahlar değildirler. Bu tezgahlar
gücünü bir çok sayıdaki V kayışı aracılığı ile tezgahın altına yerleştirilmiş olan elektrik
motorundan alır.
Üniversal torna tezgahının belli başlı kısımları;
- İş mili kutusu - İş mili - Dişli kutusu
- Karşı punta - Gezer punta - Araba (kilit kutusu)
- Gövde ve yataklar - Ana mil - Talaş mili
Torna tezgahının iş parçalarını bağlama aparatları;
- Üç ayaklı ayna
- Dört ayaklı ayna
- Tablalı ve delikli ayna
TORNALAMA İŞLEMLERİ
- Dış silindirik tornalama;
a) Aynada dış silindirik tornalama; Kısa parçalar bir taraftan aynaya bağlanarak
tornalanır.
b) Ayna-punta arasında dış silindirik tornalama; Uzun parçaların işlenmesinde
kullanılmaya idealdur.
c) İki punta arasında dış silindirik tornalama; Bu metod ile iş parçası bir taraftan
fır döndü, fır döndü aynası ve sabit punta ile, başka taraftan da karşı punta ile
tezgaha bağlanır.
d) İç silindirik tornalama; Mevcut bir deliğin işlenip büyütülmesi işlemidir.
Silindirik tornalamanın tersine kesme derinlikleri verildiğinde grup merkezden
uzaklaşır.
e) Alın tornalama
- Vida açma işlemi;
Tornada vida açma aynı anda meydana gelen iki hareketle oluşur. Bunlar;
1. Parçanın dönmesi
2. Parçanın her dönüşü amacıyla kalemin, açılacak vidanın hatvesine eşit ilerleyişi
yani s=h olması lazım olur (s: gelişme, h: hatve).
Vida açarken ilgi edilecek hususlar;
1. İlerleme (s), hatveye (h) eşit alınarak kesme sürati düşürülür.
2. Hangi tip vida açılacak ise (Metrik, Witward) ideal kater kullanılmalıdır.
FREZELEME
Frezelemede kesme hareketi, grupın kendi ekseni çevresinde dönmesi ve
parçanın gelişme hareketi yapması ile gerçekleşir. Frezeleme ile düz yüzeyler, detaylı
kanallar ve yuvalar, şekilli yüzeyler işlenir. Vida ve dişli çarklar açılır. Bir freze bıçağı iş
parçasına göre iki tür çalışabilir;
1. Zıt yönlü frezeleme
2. Eş yönlü frezeleme
a) Zıt yönlü frezeleme; Kesme ve gelişme yönleri birbirine terstir. Kesme
kuvveti bileşeni gelişmeye karşı koyar. Talaş açısı (Ó) 10-15º dir. Kaba
döküm parçalarında derin olmayan kesme işlemlerinde bilhassa kullanılır.
b) Eş yönlü frezeleme; Kesme ve gelişme yönleri aynıdır. Kesme kuvveti
gelişme ile aynı olmasından parça freze bıçağının altına çekilir. Talaş açısı
(Ó) 0-5º dir. Genellikle yüzeyinde sert kabuk (döküm kabuğu) bulundurmayan
parçalarda, derin kesme işlemlerinde kullanılır.